استئارات روی (Zinc Stearate) یکی از پرکاربردترین نمک‌های فلزی اسید استئاریک است که با فرمول شیمیایی C₃₆H₇₀O₄Zn شناخته می‌شود. این ماده به شکل پودر سفید، نرم و آب‌گریز بوده و در صنایع مختلف به عنوان روان‌کننده، عامل آزادکننده قالب، پایدارکننده حرارتی و کمک فرآیند کاربرد دارد.
در میان انواع مختلف استئارات روی، استئارات روی سبک (PZS201) به‌دلیل خواص فیزیکی خاص خود از جمله چگالی پایین، پراکندگی بهتر و عملکرد سطحی بالا، برای کاربردهای حساس و پیشرفته در صنایع پلاستیک، لاستیک، رنگ، گچ و آرایشی بهداشتی به‌شکل گسترده‌ای استفاده می‌شود.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- فرمول مولکولی: C₃₆H₇₀O₄Zn
- جرم مولکولی: 632.3 g/mol
- ظاهر: پودر سفید، سبک و نرم
انحلال‌پذیری:
- نامحلول در آب و حلال‌های قطبی
- محلول در ترکیبات آروماتیک و هیدروکربن‌های کلردار در دمای بالا
- ویژگی‌ها: آب‌گریز، غیرسمی، با خاصیت روان‌کنندگی بالا
مزایا و خواص عملکردی
- عامل آزادکننده مؤثر (Mold Release Agent)
- روان‌کننده سطحی (Surface Lubricant) با قابلیت پراکندگی یکنواخت
- پایدارکننده حرارتی (Heat Stabilizer) در پلیمرهایی مانند PVC
- افزایش دهنده براقیت و وضوح سطحی در پلاستیک‌های شفاف
- عامل ضد رطوبت (Water Repellent) در مواد ساختمانی
- غیر سمی و مناسب برای کاربردهای غذایی و آرایشی
کاربردهای تخصصی استئارات روی سبک (PZS201)
- صنایع پلاستیک و پلیمر
استئارات روی سبک یکی از کلیدی‌ترین افزودنی‌ها در فرآیند تولید پلاستیک‌ها به‌ویژه پلی‌اولفین‌ها، پلی‌استایرن (PS)، پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌آمید (PA)، PVC، SMC و BMC است.
در این کاربردها، به‌عنوان روان‌کننده داخلی و خارجی، کمک فرآیند، بهبود دهنده ضربه‌پذیری و کاهش‌دهنده اصطکاک سطحی عمل می‌کند.
همچنین در گریدهای بلوری PS، با افزایش شفافیت و سطح نرم، در کنار پایداری حرارتی، عملکرد سطحی بهتری ارائه می‌دهد.
- صنعت رنگ و پوشش (Paints & Coatings)
در فرمولاسیون رنگ‌ها، استئارات روی به عنوان عامل تعلیق رنگدانه (Pigment Dispersant) و بهبوددهنده قابلیت سنگ‌زنی (Grindability Enhancer) به کار می‌رود.
همچنین باعث افزایش مات‌کنندگی (Matting Agent)، پراکندگی یکنواخت و جلوگیری از رسوب رنگ‌دانه‌ها در رنگ‌های پایه حلالی می‌شود.
- صنعت ساختمان
در افزودنی‌های گچ، ملات خشک و بتن، استئارات روی سبک به‌عنوان عامل آب‌گریزکننده (Water Repellent Agent) برای محافظت در برابر رطوبت و ایجاد سطح صاف و صیقلی استفاده می‌شود.
محصولات حاوی این ترکیب دارای وضوح سطحی بالا، اصطکاک کم و استحکام ساختاری بهتر هستند.
- کاغذ و سنباده
در صنایع تولید کاغذهای پوشش‌دار و کاغذهای ساینده (کاغذ سنباده)، استئارات روی نقش عامل لغزنده و روان‌کننده دارد و به کاهش اصطکاک و افزایش ماندگاری ساینده‌ها کمک می‌کند.
- صنایع دارویی، غذایی و آرایشی
با توجه به ماهیت غیر سمی، استئارات روی در مقادیر کنترل‌شده، به عنوان افزودنی مجاز (E/Zn Stearate Additive) در برخی محصولات دارویی و مکمل‌های غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در صنایع آرایشی، به عنوان افزودنی ساختاری، عامل ضد چسبندگی و روان‌کننده پوست در لوازمی مانند پودرها، رژگونه و کرم‌ها کاربرد دارد.
- پایداری حرارتی در PVC
استئارات روی معمولاً همراه با استئارات‌های دیگر نظیر استئارات کلسیم، باریم و منیزیم برای افزایش پایداری حرارتی در فرمولاسیون PVC استفاده می‌شود. این ترکیب از تخریب حرارتی و تغییر رنگ PVC در حین فرآیند اکستروژن و تزریق جلوگیری می‌کند.
نکات زیست‌محیطی و ایمنی
استئارات روی سبک PZS201 جزء مواد غیر سمی (non-toxic) و سازگار با محیط زیست شناخته می‌شود.
با این حال، هنگام کار با پودر خشک، به دلیل پخش شدن ذرات در هوا، استفاده از ماسک تنفسی و تهویه مناسب توصیه می‌شود.
این ترکیب در محیط‌های آبی پایدار است و خطر آلودگی زیست‌محیطی ندارد.
بیشتر بخوانید: